Czym jest audiodeskrypcja?
Audiodeskrypcja to technika, która za pomocą słownego opisu dostarcza osobom niewidomym i słabowidzącym informacji, które przez innych odbierane są w postaci wizualnej. Znajduje zastosowanie w różnych dziedzinach:
- Filmy i programy telewizyjne: opisy dodawane jako dodatkowa ścieżka dźwiękowa.
- Teatr: opisy odczytywane na żywo podczas spektakli.
- Muzea i galerie: opisy dostępne w formie przewodników audio.
- Wydarzenia sportowe lub koncerty: opisy tworzone na żywo i przekazywane przez zestawy słuchawkowe.
Historia audiodeskrypcji
Początki audiodeskrypcji sięgają lat 70. XX wieku, kiedy Gregory Frazier w Stanach Zjednoczonych opracował pierwsze teoretyczne podstawy tej technologii. Jednak prawdziwy przełom nastąpił w 1981 roku, gdy w Arena Stage w Waszyngtonie uruchomiono pierwszy na świecie system audiodeskrypcji. Margaret Pfanstiehl, niewidoma od dziecka, wraz z mężem stworzyła i wdrożyła system narracji opisowej, wykorzystując istniejący sprzęt wzmacniający dźwięk. W połowie lat 80. XX wieku audiodeskrypcja dotarła do Europy. Po raz pierwszy pojawiła się w brytyjskim teatrze Robin Hood w Averham. Początkowo była stosowana właśnie głównie w teatrach, gdzie aktorzy na żywo opisywali sceny pomiędzy dialogami. Szybko jednak zaczęła być wykorzystywana w innych obszarach, takich jak telewizja i kino, otwierając nowe możliwości dla osób z niepełnosprawnościami wzroku.
Audiodeskrypcja w Polsce
W Polsce audiodeskrypcja zawdzięcza swoje początki Barbarze Szymańskiej i Tomaszowi Strzymińskiemu. Pierwszy pokaz z wykorzystaniem tej techniki odbył się w 2006 roku w Białymstoku, podczas projekcji filmu Statyści. Już rok później technika ta pojawiła się na meczu piłki nożnej, spektaklu teatralnym oraz na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. W 2008 roku wydano pierwszy film z audiodeskrypcją na DVD – Katyń Andrzeja Wajdy, a od 2009 roku audiodeskrypcja zaczęła być coraz częściej stosowana w polskich galeriach i muzeach.
Tyflofilmy a audiodeskrypcja
Ciekawostką jest, że pod koniec lat 90. XX wieku w Polsce powstawały specjalne filmy przeznaczone wyłącznie dla osób niewidomych, zwane tyflofilmami. Wykorzystywano w nich technikę stopklatki, co oznaczało, że film był zatrzymywany, aby dodać odpowiedni opis, co wydłużało czas trwania projekcji. W przeciwieństwie do tyflofilmów audiodeskrypcja umożliwia osobom z niepełnosprawnością wzroku uczestnictwo w seansach filmowych i innych wydarzeniach widowiskowych na równi z osobami widzącymi, w tym samym miejscu i czasie.
Proces tworzenia audiodeskrypcji
Tworzenie audiodeskrypcji to proces, który składa się z kilku kluczowych etapów. Najpierw analizowana jest treść, aby zrozumieć i wybrać najważniejsze elementy wizualne, które będą opisywane. Następnie tworzony jest skrypt, który zawiera szczegółowe, zwięzłe i jasne opisy dostosowane do kontekstu. Kolejnym krokiem jest nagranie tych opisów w formie dźwiękowej, często z udziałem profesjonalnych lektorów. Na koniec przeprowadzane są konsultacje, podczas których osoby niewidome weryfikują nagrania, aby upewnić się, że opisy są funkcjonalne i zrozumiałe. Dzięki temu audiodeskrypcja staje się narzędziem, które umożliwia pełniejszy odbiór wizualnych treści.
Standardy tworzenia audiodeskrypcji w Polsce
W Polsce standardy tworzenia audiodeskrypcji zostały opracowane przez Barbarę Szymańską i Tomasza Strzymińskiego w 2010 roku. Kluczowe elementy tych standardów to:
- Opis wizualnej warstwy obrazu bez osobistych odczuć i domysłów.
- Jasność i precyzja opisu.
- Synchronizacja opisu z obrazem.
- Neutralność i obiektywizm bez indywidualnych opinii i emocji.
- Dostosowanie do doświadczenia i poziomu zrozumienia odbiorców.
- Testowanie i konsultowanie skryptów z osobami niewidomymi i słabowidzącymi.
Znaczenie audiodeskrypcji
Audiodeskrypcja to ważne narzędzie, które otwiera świat wizualny dla osób niewidomych i słabowidzących. Dzięki niej sztuka i kultura stają się dostępne dla wszystkich, niezależnie od ograniczeń wzrokowych.
Pierwsze tego typu usługi Lidex realizował już w 2008 roku, zapewniając realizację audiodeskrypcji podczas spektakli teatralnych dla Teatru Praskiego oraz sprzęt do audiodeskrypcji na potrzeby projektu Kino poza ciszą i ciemnością. W ostatnich miesiącach najciekawszymi z realizowanych usług były zapewnienie audiodeskrypcji na żywo na potrzeby pierwszego w historii festiwalu muzycznego na platformie Roblox, a także audiodeskrypcje na potrzeby wystaw dotyczących polskich twórców przygotowywanych przez polskie instytucje kultury.
Chcesz wiedzieć więcej? Skontaktuj się z nami!
